Havza Planlama Düzeyinde Projelendirme Kriterleri

Amaç, münferit bir baraj yerinin seçimi olmayıp,
bir havzanın enerji üretimine yönelik geliştirilmesi söz konusu
ise, istikşaf safhasında mümkün görülen ve master plan safhasında
seçilmiş olan formülasyona uygun şekilde düzenlenmiş tesis
yerlerinin nihai konumlarının fizibilite çalışmalarında ekonomik
ve teknik özellikleri ile birlikte araştırılması gerekir.
Bu araştırma sonucunda tesisler öyle projelendirilmelidir
ki, kesin projelerin hazırlanması sırasında detay revizyonların
dışında, büyük proje değişimleri ortaya çıkmasın.

Bu bakımdan master plan seviyesindeki projelendirme
çalışmalarında olası bütün alternatifler jeolojik ve hidrojeolojik
verilere dayanarak incelenmeli ve yapı yerlerinden alınan
kesitlerden yararlanarak kabaca da olsa maliyet karşılaştırmaları
yapılmalıdır.

Proje çalışmalarına başlamadan önce mevcut
veriler toplanmalı ve eksik bilgilerin bulunup bulunmadığı
dikkatle araştırılmalıdır. Eğer sağlıklı bir çalışma yapılmasına
engel teşkil edebilecek bir eksiklik ortaya çıkarsa, ilave
araştırmaların yapılması istenmelidir.

Malzeme Araştırmaları

Tasarlanan baraj tipinin seçimini yapabilmek
için gövdede kullanılması düşünülen malzemenin yeterli miktarda,
ekonomik mesafeler içerisinde bulunup bulunmadığının bilinmesi
gereklidir. Bu konunun iyi araştırılmamasından dolayı, kati
proje safhasında baraj tipinin değiştirilmesi zorunluluğunun
ortaya çıkması gibi durumlarla karşılaşılmıştır.

Bu doğal yapı malzemelerinin fiziksel özelliklerinin
bilinmesi de dizaynın doğru yapılabilmesi için çok önemli
bir faktördür.

Haritalar

Baraj yeri ve civarının ve rezervuarın 1/25
000, 1/5 000 ve 1/1 000 ölçeğindeki haritalarının yanısıra
daha büyük ölçekli haritalarının bulunması çalışmalar için
büyük bir yarar sağlayacaktır.

Zorunlu hallerde küçük ölçekli haritalar
muayyen amaçlar için büyültülebilir. Fakat bunlar gerekli
detayları içermeyebilirler.

Haritalar mümkün mertebe geniş bir sahayı
içine almalıdır. Çünkü yapıların yayıldıkları saha, projelendirme
esnasında yeni düşüncelerin ortaya çıkması ile beklenmedik
bir şekilde büyüyebilir.

Jeolojik ve Sismik Araştırmalar

Baraj yerlerinin ve tiplerinin seçiminde
jeolojik veriler en önemli faktörlerden biri olmaktadır. Bu
bakımdan jeolojik araştırmalar mühendislik çalışmalarına yönelik
olması ve aks yerlerinde ağırlık kazanmalıdır.
Aşağıda sayılan hususlar; baraj yerinin seçimi, konumunun
diğer yapılar ile saptanması, baraj tipine karar verilmesinde
ilk planda önemli bir rol oynayacaktır.

· Baraj yeri jeolojik haritası ve kesitleri,
· Aks yeri ve civarındaki faylar, çatlak sistemleri ve zayıf
bölgeler,
· Aks yerinde ve baraja tesir edebilecek mesafede rezervuar
içersindeki heyelanlar,
· Aks yeri ve rezervuarın geçirimsizlik durumu,
· Aks yerindeki kayaçların dayanımı,

Jeolojik araştırmaların oldukça erken başlaması
ve bu dönemde baraj akslarının, konumlarının, ilgili diğer
yapıların yerlerinin tam bilinmemesinden dolayı jeolojik bilgiler
amaca tam yönelik olmayabilir. Bu problem bilhassa seçilmiş
olan sondaj yerleri ve derinliklerinde ortaya çıkar.

Bu durumlarda yerleri saptanan yapıların
jeolojik durumunu tam olarak tanımlayacak yeni karotlu sondaj
deliklerinin açılması istenmelidir.

Baraj yeri ve civarının depremsellik durumu
ve deprem katsayısının önceden bilinmesi baraj gövdesi ve
diğer yapıların tiplerinin seçilmesinde ve dizaynında önemli
olacaktır.

Hidrolojik Veriler

Rezervuar işletme çalışmalarına ve bazı yapıların
projelendirilmesine (derivasyon tesisleri, dolusavak v.s.)
temel teşkil eder.

Rezervuar içinde ve mansabında fazla sayıda
akım rasat istasyonunun bulunması ve buradaki akım ölçümlerinin
karşılaştırılması, rezervuardan başka havzalara nehir tabanından
kaçak olup olmamasının veya aks yeri civarında membadan mansaba
bir yer altı su yolu ile bağlantı bulunup bulunmamasının saptanmasında
yarar sağlar.